Menu

Wetenschappelijk onderzoek uitgelicht: onderzoek naar schematherapie bij ouderen

Dr. A.C. (Arjan) Videler, (psychotherapeut, manager behandeling)

Binnen PersonaCura, het topklinisch centrum voor persoonlijkheidsstoornissen en/of autisme bij ouderen van GGz Breburg, worden verschillende behandelingen voor ouderen ontwikkeld en onderzocht, waaronder schematherapie. Schematherapie blijkt goed toepasbaar bij ouderen: het biedt een helder kader voor de oudere cliënt en sluit aan bij de natuurlijke neiging van ouderen om terug te kijken op het leven en de balans op te maken (Videler et al, 2015). Het eerste empirische onderzoek naar groepsschematherapie bij ouderen betrof een verkenning van een kortdurend protocol bij ouderen met stemmingsstoornissen en maladaptieve persoonlijkheidstrekken (Videler et al., 2014). Dit protocol bleek goed toepasbaar bij ouderen en ging gepaard met een afname van stemmingsklachten en disfunctionele schema’s en modi. Deze effecten bleken echter kleiner dan bij jongere volwassenen en om die reden is het behandelprotocol aangepast specifiek voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen en als zodanig onderzocht. Deze gegevens worden momenteel geanalyseerd.

Handen ouderen

Het eerste wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van individuele schematherapie bij ouderen betrof een onderzoek bij cliënten met een cluster C persoonlijkheidsstoornis (Videler et al., 2018). Daarbij vonden we krachtige effecten op de symptomen van de persoonlijkheidsproblematiek zelf, angst- en stemmingsklachten, kwaliteit van leven en maladaptieve schema’s. Dit eerste onderzoek leidde tot groot enthousiasme en werd door Arnoud Arntz betiteld als een “doorbraakstudie.” Momenteel wordt deze studie gerepliceerd bij ouderen met een borderline persoonlijkheidsstoornis (Khasho et al., 2019).

Momenteel zijn we doende om schematherapie nog beter te laten aansluiten bij ouderen (Videler et al., 2017; Videler et al., 2020). Onder meer door gebruik te maken van de levenswijsheid van ouderen en door behalve op negatieve schema’s, ook op positieve schema’s te focussen (Videler et al., 2020). Positieve schema’s ontstaan in de jeugd als de basale emotionele behoeften van het kind juist voldoende vervuld worden. John Louis en collega’s (2018) ontwikkelden de “Young Positive Schema Questionnaire” (YPSQ) om 14 positieve schema’s te meten. We hebben onlangs de YPSQ vertaald naar het Nederlands en momenteel wordt deze gevalideerd voor ouderen. Vaak hebben ouderen met persoonlijkheidsstoornissen eerder in hun volwassen leven tijdelijk beter gefunctioneerd, toen hun positieve schema’s gevoed werden door sociale rollen. Veranderingen met het ouder worden maken dat deze positieve schema’s minder gevoed worden en mede daardoor worden negatieve schema’s actiever. De integratie van deze positieve schema’s in de behandeling wordt verder onderzocht in individuele Schematherapie bij ouderen met cluster C persoonlijkheidsstoornissen (van Donzel et al., submitted). Daarnaast starten we dit najaar met onderzoek naar het effect van langdurende groepsschematherapie voor ouderen en naar de validering van de YSQ-S3 (short-form) bij ouderen.

Voor meer informatie, neem gerust contact op via a.videler@ggzbreburg.nl of kijk op onze website https://www.ggzbreburg.nl/centra/personacura

Door: Dr. A.C. (Arjan) Videler, (psychotherapeut, manager behandeling)

Referenties:

  • van Donzel, L.A, Ouwens, M.A., van Alphen, S.P.J., Bouwmeester, S. & Videler, A.C. The effectiveness of adapted schema therapy for cluster C personality disorders in older adults – integrating positive schemas (submitted).
  • Khasho, D., Ouwens, M., van Alphen, S.P.J., Arntz, A., & Videler, A.C. (2019). Schema therapy for borderline personality disorders in older adults: Protocol of a multiple baseline case series study. Contemporary Clinical Trials Communications, 100330.
  • Louis, J. P., Wood, A. M., Lockwood, G., Ho, M. H. R., & Ferguson, E. (2018). Positive clinical psychology and Schema Therapy (ST): The development of the Young Positive Schema Questionnaire (YPSQ) to complement the Young Schema Questionnaire 3 Short Form (YSQ-S3). Psychological Assessment, 30, 1199-1213.
  • Videler, A.C., van der Feltz-Cornelis, C.M., Rossi, G., van Royen, R.J.J., Rosowsky, E., & van Alphen, S.P.J. (2015). Psychotherapeutic treatment levels of personality disorders in older adults. Clinical Gerontologist, 38(4), 325-341.
  • Videler, A,C., Rossi, G., Schoevaars, M., van der Feltz-Cornelis, C.M., & van Alphen, S.P.J. (2014). Effects of schema group therapy in elderly outpatients: A proof of concept study. International Psychogeriatrics, 26, 1709-1717.
  • Videler, A.C., van Royen, R.J.J., van Alphen, S.P.J., Heijnen-Kohl, S.M.J., Rossi, G., & van der Feltz-Cornelis, C.M. (2017). Adapting schema therapy for personality disorders in older adults. International Journal of Cognitive Therapy, 10, 62-78.
  • Videler, A.C., van Royen, R.J.J., Legra, M.J.H., & Ouwens, M.A. (2020). Positive schemas in older adults: clinical implications and research suggestions. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 48(4), 481–491.