29-06-2023 

In deze nieuwe rubriek komt elke keer een vraag van een collega schematherapeut aan bod. Deze wordt beantwoord door schematherapie supervisoren met elk hun eigen invalshoeken. De vraagsteller wordt uitgenodigd een reactie te geven op het antwoord. Dit alles in het kader van: samen mogen puzzelen en samen weten we meer.  

NIET GEACCEPTEERDE RESCRIPTING 

Als vertrouwen nog te moeilijk is 

De vraag van Lara:  
Bij een vrouw van begin twintig die ik een half jaar in behandeling heb, speelde de volgende situatie:   
Zij vertelde in een sessie dat ze naar aanleiding van het kijken van een serie angstig en verdrietig werd dat haar vriend haar zou verlaten. In diezelfde sessie deden we een imaginatie van dit moment. Via een affectbrug kwamen we bij een situatie van toen ze ongeveer 8 jaar oud was en 's avonds laat alleen op de bank zat te wachten tot haar moeder thuiskwam. Haar moeder had een alcoholverslaving en borderlinepersoonlijkheidsproblematiek. Zij was vaker voor onbepaalde tijd weg van huis. 

Mijn vraag gaat over deze imaginaire rescripting. Ze voelt zich als 8-jarige angstig en maakt zich zorgen om moeder. Haar behoefte weet ze niet zo goed. Ze kan niet bedenken wie ze zou willen dat er bij haar is, maar kiest dan voor haar hondjes. Met hen wil ze afwachten tot moeder thuiskomt.  

Ik probeerde zelf in te stappen, maar merkte dat zij gezelschap en zorg van mij niet kon accepteren, ondanks dat ik afstand hield en er alleen ‘was’. Uiteindelijk heb ik ervoor gekozen om moeder thuis te laten komen en haar aan te spreken. Cliënte voelde zich opgelucht, maar haar schema wantrouwen/misbruik werd dusdanig geactiveerd dat ze zich vooral verdoofd ging voelen en kon aangeven dat ze niet kon geloven dat ik betrouwbaar was. Ik heb haar aandacht uiteindelijk weer gericht op haar hondjes, waar ze zich rustig en veilig door ging voelen. 

Ik bleef een beetje achter met een gevoel dat ik haar meer gun dan dit. Mijn vraag aan jullie is dus: Hoe ga je om met iemand met emotioneel tekort en tegelijkertijd zo’n duidelijk geactiveerd schema wantrouwen? Had ik cliënte van nu in kunnen zetten als GV, ondanks dat dat nog wat vroeg voelt? En hoe verhoudt zich dat tot de huisdieren? Ik gun haar uiteindelijk dat ze andere mensen kan gaan vertrouwen in het leven. 
 
Drie supervisoren en Lara in conclaaf: 

• Yvonne: Zo te lezen hebben jullie al wel een stabiele werkrelatie, dat ze met jou deze IMRS oefeningen aan durft te gaan.  

• Alice: Mooi dat ze in de imaginatie kan zeggen dat ze niet gelooft dat je betrouwbaar bent, blijkbaar is er wel vertrouwen dat ze dat kan zeggen. Check dan of je een kind hoort. Als dat zo is, toon dan begrip dat ze volwassenen niet echt heeft kunnen vertrouwen en dat je samen met haar gaat kijken hoe ze mensen kan vinden die ze wel kan vertrouwen. 

Lara:  
Zo kan ik zien dat het feit dat ze aandurft om ImRs te doen ook een mooi teken van groei in haar vertrouwen is. Dat helpt mij om mijn hoge eisen wat in te dammen. 

• Yvonne: Ik denk dat een klein meisje haar behoefte ook niet altijd goed kan verwoorden, zij voelt “gewoon”. Jij als therapeut weet echter wat een kind in die situatie tekortkomt en wat ze eigenlijk nodig heeft, namelijk veiligheid en verbinding, om daarmee geruststelling te kunnen ervaren. Ik zou hier niet zozeer vragen wie zíj wil dat er bij haar komt, maar vragen of jíj in het beeld erbij mag komen, bij haar daar in die kamer. Vervolgens er eerst gewoon voor haar zijn. Valideren van de angst en het verdriet.  
• Yvonne: Iemand met het schema wantrouwen heeft vroeger waarschijnlijk geen controle of voorspelbaarheid ervaren en zal zich machteloos en overgeleverd voelen. Haar passende regie te laten houden in de sessies/oefeningen, is al een emotioneel corrigerende ervaring (basisbehoefte autonomie). Zo kan zij langzaam vertrouwen opbouwen in jou en daarmee hopelijk uiteindelijk ook meer vertrouwen krijgen in de mensen om haar heen/de wereld. 

Lara:  
Verhelderend. Nog best lastig om autonomie met de andere basisbehoeftes te balanceren. Met dit inzicht snap ik mijn gevoel na afloop van de sessie beter. 

• Alice: Ik denk dat het niet gaat over het schema ‘wantrouwen’ maar dat je hebt gemerkt hoe sterk haar schema’s ‘verlating / instabiliteit’ en ‘emotioneel tekort’ zijn. Ik vermoed dat het 8-jarige meisje niet kan geloven dat je echt blijft en dat jij wel stabiel en betrouwbaar bent en er altijd voor haar zult zijn, haar niet alsnog in de steek laat. 

Lara:  
Dank voor de verheldering over welk schema actief was. Het ging inderdaad over vertrouwen in de zin van betrouwbaarheid (doe je echt wat je zegt? ga je niet weg?).  

• Katy: Wat ik zelf regelmatig doe, is zo’n wantrouwende overcontrolleerder op een stoel zetten in de kamer. Als “een wakend oog” ook aanwezig tijdens de therapie. Het is naar mijn idee deze beschermer die ervoor zorgt dat ze niet opnieuw tekort wordt gedaan. Als cliënte dit meer gaat begrijpen en ziet dat het ook weghoudt waar ze eigenlijk naar verlangt, kan er misschien meer beweging komen. 

Lara:  
Het voelt kloppend dat het eigenlijk een beschermer is die reageert. Alsof de onrust komt uit de tegenstrijdigheid van het wel willen, maar ook niet aandurven. Ik ben benieuwd hoe je daarmee werkt. Zet je die beschermer dan op een stoel in de therapiekamer en kom je daarop tijdens de nabespreking? Of haal je hem erbij in de ruimte van de imaginatie? En hoe benut je dat dan?  

•  Alice: Mooi dat ze haar hondjes bij zich wil hebben, misschien mag je wel via de hondjes iets horen over wat ze denkt en voelt. En je hoeft het ook niet meteen op te lossen, probeer dat te onthouden. 

Lara:  
Mooi idee. Zo kunnen ze ook als meer dienen dan alleen gezelschap (hoewel dat dus ook al ontzettend belangrijk is begrijp ik nu des te meer). 

• Alice: Verder vroeg ik me af of je zelf het schema ‘hoge eisen’ en ‘mislukken’ herkent en of die schema’s bij jou geactiveerd worden, waardoor je niet helemaal tevreden bent over het verloop van de oefening. Ik heb namelijk de indruk dat jullie veel en goed werk hebben verzet en dat er meer helderheid is gekomen hoe alleen ze zich heeft gevoeld en hoe sterk haar angst is om aan haar lot overgelaten te worden. Dus dat het al mooi is dat je verband kunt leggen tussen schema en vroegere ervaringen. 

Lara:  
Het voelde alsof ik naast haar gevoelens valideren nog iets moest doen om haar meer vertrouwen te geven in mijn beschikbaarheid. Daarmee geef ik vast gelijk een ander antwoord: ‘ja, ik herken de schema’s hoge eisen en mislukken’.  

• Alice: Helemaal goed om nog niet haar eigen goede ouder in te schakelen, laat haar eerst maar merken hoe angstig en verdoofd ze zich voelde als 8-jarige. En kijk in volgende sessies weer verder hoe ze vertrouwen kan opbouwen en kan gaan voelen. 
• Katy: Mijn ervaring is dat (een schema als) wantrouwen hardnekkig kan zijn en dat het lang duurt voordat er voldoende vertrouwen is om je toe te laten. Het kost tijd, dus blijven staan en laten weten dat je er bent, rekening houdend met haar grenzen én ook goede zorg leveren. Eigenlijk wat je dus gedaan hebt in de imaginatie. 

Lara:  
Langzaam en uiteindelijk zijn geloof ik ook belangrijke woorden 😊  
Het belangrijkste lijkt mij mijzelf eraan te herinneren hoe logisch haar schema is en om die gevoelens te valideren en tegelijkertijd te laten merken dat het nu anders is. Dat kost tijd. 

Met hartelijke dank aan: Yvonne Lansink, Alice Kornet, Katy Bertens en Lara (vanwege anonimiseren andere naam). 
 
Redactie: Judith Bos