In Clinical Psychology & Psychotherapy: publiceerden Joska van Houten, Samantha Bouwmeester en Nathan Bachrach een studie over de effectiviteit van deeltijd groepsschematherapie voor mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen. De resultaten van het onderzoek zijn veelbelovend.  

Inleiding 

Ambulante schematherapie is een bewezen en kosteneffectieve behandeling voor verschillende persoonlijkheidsstoornissen (Bamelis et al., 2014, 2015; Jacob & Arntz, 2013; Setkowski et al., 2023). 

Een specifieke subgroep heeft echter onvoldoende baat bij ambulante therapie (Reiss et al., 2014). Sommige van hen hebben zeer ernstige problemen of hebben al meerdere mislukte ambulante behandelingen doorlopen. Voor deze groep wordt deeltijdbehandeling geadviseerd (Muste et al., 2009). Ondanks dat deeltijd groepsschematherapie veel wordt toegepast in de klinische praktijk, is dit nog niet wetenschappelijk onderzocht. Daarom werd in dit onderzoek de effectiviteit van deeltijd groepsschematherapie onderzocht. Deze deeltijdbehandeling duurde 30 weken en bevatte drie dagen per week therapie, waaronder groepsschematherapie en drie verschillende vaktherapieën (muziektherapie, creatieve therapie en psychomotorische therapie). 

Belangrijkste uitkomst onderzoek 

In deze case series design studie waren negatieve kernovertuigingen de belangrijkste uitkomst, omdat deze gezien worden als de kern van de persoonlijkheidsproblematiek. De geloofwaardigheid van de kernopvattingen werd gedurende 30 weken wekelijks gemeten. Daarnaast werden veranderingen ten aanzien van de ernst van de persoonlijkheidsstoornis, vroege inadequate schema's, schemamodi en algemene psychopathologie onderzocht. De effecten van de behandeling werden geëvalueerd door visuele inspectie en statistische analyses, onder meer door na te gaan of er betrouwbare veranderingen waren in de primaire en secundaire resultaten. 

Opzet onderzoek 

In totaal namen 23 patiënten deel aan het onderzoek. Van hen stopte 30% voortijdig met het onderzoek. In totaal stopte 19% voortijdig met de behandeling. Van de mensen die de behandeling voltooiden, merkte 79% een significante grote verbetering op het vlak van de kernovertuigingen (Cohen's d: .955 - 10.037). Ter vergelijking, vanaf een Cohen’s d van .80 wordt er gesproken van een groot effect. De secundaire resultaten bevestigden deze bevindingen: 56% had een significante afname in de ernst van hun persoonlijkheidsstoornis en 53% had significant minder last van algemene psychische problemen. Bovendien was 63% van de vroege inadequate schema’s significant veranderd en 72% van de schemamodi (zelfs 87,5% van de adequate schemamodi). 

Veelbelovende resultaten 

Dit is de eerste studie waarin werd aangetoond dat deeltijd groepsschematherapie effectief is voor patiënten met ernstige persoonlijkheidsstoornissen. Deze resultaten zijn veelbelovend, vooral omdat maar liefst 94% van de deelnemers twee of meer klinische stoornissen had, waaronder persoonlijkheidsstoornissen, 70% had minstens drie klinische stoornissen, terwijl ze al gemiddeld zes jaar eerdere behandelingen hadden gehad. Bovendien was het uitvalpercentage (19%) in dit onderzoek vergelijkbaar met of zelfs lager dan de uitvalcijfers in ander onderzoek naar schematherapie. In eerdere onderzoeken varieerden de uitvalcijfers van 22% bij poliklinische patiënten tot 27% bij opgenomen patiënten (Gülüm, 2018). Een uitval van 19% is, rekening houdend met de kenmerken van de patiënten in dit onderzoek, relatief laag wat bijdraagt aan de acceptatie van deeltijd groepsschematherapie als een behandeloptie voor patiënten met ernstige persoonlijkheidsstoornissen.  

Conclusie en vervolgonderzoek 

Deeltijdbehandeling kan ingezet worden als een stepped care behandeloptie voor patiënten die niet genoeg verbeteren door een poliklinische behandeling. Er is echter meer onderzoek nodig, met gerandomiseerde gecontroleerde studies, om deze bevindingen te bevestigen en om te kijken voor welke specifieke groepen patiënten deeltijdbehandeling essentieel is.